Мамлакатимизда юридик ва жисмоний шахсларни тўловга қобилиятсиз деб эътироф этиш ва ундан кейинги жараёнлар “Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида”ги қонун ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар билан тартибга солинади.

         Ушбу Қонуннинг 5-моддасига кўра:

1. агар тегишли мажбуриятлар юзага келган санадан эътиборан уч ой ичида қарздор томонидан бажарилмаган бўлса;
2. шаҳарни ташкил этувчи корхона ҳамда унга тенглаштирилган корхоналар томонидан эса олти ой ичида бажарилмаса;
3. судга мурожаат этиш санасида қарздорнинг пул мажбуриятлари бўйича кредиторлар талабларини қаноатлантиришга ва (ёки) солиқлар ҳамда йиғимлар бўйича ўз мажбуриятларини бажаришга қодир эмаслиги ва ёки судга ариза бериш санасидаги ва ариза берилган йилнинг бошидаги ҳисобот даврида, агар ариза йилнинг биринчи чорагида берилган бўлса – ўтган йилнинг бошидаги ҳисобот даврида қарздорнинг мажбуриятлари унинг активлари қийматидан ошиб кетиши тўловга қобилиятсизлик аломатлари ҳисобланади.

         Ушбу аломатлар мавжуд бўлган ҳолларда қонунда белгиланган ваколатли шахслар томонидан судга мурожаат қилиш орқали тўловга қобилиятсизлик иши қўзғатилиши мумкин ва бу турдаги низолар иқтисодий судлар томонидан ҳал қилинади. Бунда судга мурожаат қилиш ҳуқуқига қарздор корхонанинг ўзи, унинг кредиторлари ва бошқа ваколатли давлат органлари эгадир.

         Шу ўринда, тўловга қобилиятсизлик тартиб-таомилларини такомиллаштиришга оид янги қарор лойиҳаси эълон қилинди.

         Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Тўловга қобилиятсизлик тартиб-таомилларини янада такомиллаштириш ва суд бошқарувчилари фаолиятини тартибга солиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори лойиҳаси эълон қилинди ҳамда мазкур қарор лойиҳасида қуйидагилар назарда тутилмоқда:

• Иқтисодий ночор корхоналарни қўллаб-қувватлаш: Давактив агентлиги иқтисодий қийин аҳволга тушган корхоналарга молиявий соғломлаштириш бўйича амалий ёрдам ва маслаҳатлар беради. Агар корхона тўловга қобилиятсизлик ҳолатига тушса, унга давлат ёрдами асосида судгача санатсия қилиш (молиявий тиклаш) имконияти яратилади.
• Жисмоний шахслар учун тўловга қобилиятсизлик тизимини жорий этиш: Энди жисмоний шахслар ҳам тўловга қобилиятсизлик жараёнларидан фойдаланишлари мумкин. Ушбу жараённинг юритилиши ва ҳисобини олиб бориш тизими шакллантирилади.
• Катта миқдордаги қарздорлик билан боғлиқ тартиблар:

         ▪️Агар корхонанинг қарздорлиги базавий ҳисоблаш миқдорининг 300    бараваридан ошса, давлат солиқ хизмати органлари уни тўловга қобилиятсиз деб       топиш учун судга мурожаат қилиши мумкин.

         ▪️Агар қарздорлик 300 бараваргача бўлса, иш судгача етказилмайди ва   идоралараро маълумотлар алмашинуви орқали масала ҳал этилади.

• Давактив агентлиги қошида Тўловга қобилиятсизлик жараёнларини юритиш бўйича алоҳида департамент ташкил этилади. Ҳудудий бошқармаларда қўшимча штатлар ажратилади (марказий аппаратда 14 нафар, ҳудудларда эса 29 нафар қўшимча штат).
• Шаффофлик ва ахборот тизимини ривожлантириш: 2025 йил 1-мартга қадар Тўловга қобилиятсизлик масалалари бўйича махсус ахборот портали ишга туширилади. Бу портал орқали кредиторлар ва бошқа манфаатдор томонлар учун зарур маълумотлар тақдим этилади.

         Президентимиз Шавкат Мирзиёев таъбири билан айтганда, бизнинг муҳим вазифамиз кичик бизнес ва тадбиркорлик соҳасини қўллаб-қувватлаш ва  рағбатлантириш, мамлакатимиз иқтисодий қудратини, юртимизда тинчлик ва  барқарорлик, ижтимоий тотувликни мустаҳкамлашдан, бу  соҳа улушини янада ошириш учун қулай шарт-шароитлар яратиб беришдан иборатдир. Шундай экан, бу борада корхоналарнинг тўловга қобилиятсизлик масаласини қонуний тартибга солиш механизми долзарб аҳамият касб этади.

Қумқўрғон туманлараро

иқтисодий суди раиси                                                                                  Х.Абраев